🔻 جنبه اطلاعات عمومی: گروه‌های مسلمانان در دوران فتنه اول

☪ فتنهٔ اول یا فتنهٔ کشته شدن [خلیفه سوم] عثمان (۶۵۶ تا ۶۶۱ میلادی)، نخستین جنگ داخلی مسلمانان و متشکل از شورش‌ها و جنگ‌های داخلی در سراسر قلمرو خلافت (گسترش یافته در دوران عمر و عثمان) بود. این جنگ‌ها با شورش علیه عثمان و کشته‌شدن وی در خانه‌اش آغاز شد و در طول دوران خلافت امام علی (ع) به طول انجامید و شش ماه پس از ترور ایشان هنگام نماز، با صلح «امام حسن (ع) [خلیفه پنجم] و معاویه» پایان یافت و امویان سراسر قلمرو خلافت را به چنگ آوردند.

🚨 مسلمانان در دوران این جنگ، با اختلاف نظر و ایجاد مکاتب و احزاب و گروه‌های جدید مواجه شدند:

1. عثمانیان: این گروه سه خلیفه اول (ابوبکر، عمر و عثمان) را قبول داشتند، اما علی (ع) را به عنوان خلیفه چهارم قبول نداشتند و «معاویه بن ابوسفیان» را به عنوان جانشین عثمان پذیرفته بودند؛ همچنین باور داشتند که علی (ع) خود در قتل عثمان شرکت داشته است؛ افرادی مانند زهیر سعدی، عایشه بنت ابوبکر، معاویه بن ابوسفیان و سایر بنی‌امیه (خود عثمان نیز از بنی‌امیه بود) و بیشتر مردم شام و سوریه.

2. علویان: آنان ابوبکر، عمر و علی (ع) را قبول داشتند، اما عثمان را کارخراب‌کن می‌دانستند و او را قبول نداشتند. همچنین باور داشتند که علی (ع) در قتل عثمان شرکت نداشته و اگر هم داشته، کارش خوب و صلاح برای مسلمانان بوده است؛ آنان اکثریت سپاه حضرت علی (ع) را تشکیل می‌دادند.

3. اهل جماعت: گروهی که هم ابوبکر و عمر (شیخین)، هم عثمان و هم علی (ع) را قبول داشتند و معتقد بودند که علی (ع) در قتل عثمان شرکت نداشته بود؛ در زمان خود آن‌ها در اقلیت بودند و تعداد بسیار کمی داشتند، اما امروزه برابر همان «اهل سنت» هستند که اکثریت جمعیت مسلمانان (84 تا 87 درصد) را تشکیل می‌دهند.

4. خوارج: آنان گروهی بودند که در نبرد صفین تشکیل شدند؛ در ابتدا از طرفداران علی (ع) بودند که علیه پذیرش مذاکرات حکمیت (داوری) برای پایان مناقشه با رقیبش (معاویه) در نبرد صفین در سال ۶۵۷ میلادی شورش کردند. آن‌ها باور داشتند که «حکم کردن جز برای خدا نیست (لا حکم الا لِله)» که شعارشان شد و اینکه با شورشیانی چون معاویه باید بر اساس دستورات قرآن جنگید و بر آن‌ها غلبه کرد. پس از پذیرش حکمیت، دوازده هزار مرد که مخالف حکمیت بودند از سپاه امام علی (ع) جدا شدند و در حرورا (اطراف کوفه) تجمع کردند؛ بدین ترتیب علی (ع) گرفتار نافرمانی آنان شد. امام علی (ع) خوارج را در نبرد نهروان (سال ۶۵۷) شکست داد، اما شورش‌های آنان همچنان ادامه یافت. اکنون ار خوارج، فقط «اباضی‌ها (پیروان عبدالله بن اباض)» در کشور عمان باقی مانده‌اند؛ اباضیه میانه‌روتر از دیگر گروه‌های خوارج به‌شمار می‌روند و به همین جهت نزدیک به اهل سنت هستند. آنان بر این عقیده‌اند که نمی‌توان به کسی مؤمن یا کافر گفت، چرا که وحی منقطع شد و ابوبکر و عمر از دنیا رفته‌اند و امروز کسی نیست که کافر را از مؤمن تمیز دهد. بدان جهت ما به کسی نمی‌گوییم مؤمن یا کافر!

5. رافضیان: آنان در اصل پس از فوت حضرت محمد (ص) به وجود آمدند، گروهی مانند مقداد، ابوذر غفاری، عمار، میثم، سلمان فارسی و... که باور داشتند از ابتدا حق خلافت و جانشینی با علی (ع) بود و ابوبکر و عمر آن را غصب کرده‌اند. امروزه آن‌ها با نام «شیعیان»، بزرگترین اقلیت مسلمانان هستند و حدود 13 تا 16 درصد مسلمانان را تشکیل می‌دهند. تمایز این گروه از دیگر مسلمین تا زمان امام محمد باقر (ع) فقط در دوست داشتن اهل بیت و باور به جانشینی واقعی آنان پس از پیامبر (ص) بود؛ از زمان امام جعفر صادق (ع) با گسترش مباحث کلامی شیعه، به تدریج شیعه به عنوان یک مکتب مجزای فقهی حقوقی از نظر کلامی نیز در کنار معتزله و اشاعره درآمد.
#اسلام #شیعه #فتنه #سنی #عمر #امام_علی #پیامبر #ایران #afhu #سیگما #مسلمان #قرآن #خوارج #ابوبکر #حضرت_علی #عثمان #معاویه #امویان #خلیفه